فهرست مطالب.........................................................3
مقدمه..................................................................5
پیشگفتار: فضلیت حج و عمره...........................................9
روش حج رسول الله ج........................................................... 91
فصل اول: احرامومواقیت ............................................ 33
فصل دوم: سوالهای عمومی در حج و عمره ........................... 39
فصل سوم: سوالهای مربوط به زنان ................................... 99
فصل چهارم: سوالهای مربوط به نمازوروزه........................... 99
فصل پنجم: ز یارت مدینهواحکامآن ................................. 303
مآخذ ............................................................... 309

حمد و سپاس شایسته کسی است علما را میراث بران پیامبران قرار داده است،
خداوند فرموده: ﴿

إ ٤٣[ ﴾النحل: 34 .]و
درود و سالم بر بهترین کسی که زمانی که در مورد حکم دین الله از او سوال شد به آن
)1 )جواب داد، و فرمود: »درمان انسان سرگردان سوال کردن است«

و فرموده: »سخنان

)2 )من را به دیگران برسانید اگرچه یک آیه باشد«

. صلی اهلل علیه وعلی آله وصحبه

أمجعنی.
اما بعد: مدینه منوره از همان زمانی که رسول الله ج بر آن قدم گذاشت و مسجد
مبارکش را بنا کرد تبدیل به مرکز انتشار نور و هدایت مردم شد، از همان زمان و تا زمان
حال،مسجد النبی ج، آن مسئولیت دینی که بر عهدهاش گذاشته شده را بجامیآورد،
یکی از مهمترین این مسئولیتها پاسخ دادن به سوالهای شرعی مردممیباشد، هنوز
نیز فتواهایی که از مسجد النبی صادرمیشود، نزدمسلمانهای سراسردنیا از جایگاه
ویژهای برخوردار است، کامال به آن فتواها اعتماد دارند، و علمای حرم مکی و مدنی

1 -رواه ابو داود)443 )و منذری گفته است: ابوداود آن را منقطع روایت کرده و ابن ماجه آن را متصل
روایت کرده... نگا »مختصر السنة« 9/901 و آلبانی گفته: حدیث حسن است، و ابن خزیمه و
ابن حبان آن را در »کتاب صحیح« خود آورده اند و حاکم گفته است: حدیث صحیح است، امام
ذهبی با او موافق هست أ. ه »صحیح ابو داود« )463.)
2 -بخاری 6/469 در کتاب األنبیاء روایت کرده، باب ما ذکر عن بنی اسرائیل و ترمذی حدیث شماره
)9639 )فی کتاب العلم، باب ماجاء فی الحدیث عن بنی اسرائیل، و رجوع به شرح حدیث در
.989-980/9 »الفتح»

6 پاسخ به سواالت زائران حرمین
مورد احترام و تقدیر همه مسلمین هستند، هیچ کسی نتوانسته است جایگاه آنها -علما-
را کم اهمیت قرار دهد، اگر به تمام دورهها و حکومتهایی که سر کار میآمدند،
بنگریم میبینیم جایگاه علمای حرم ویژه و خاص بوده.
زمانی که حکومت سعودی بر سرکار آمد علما را بیشتر از گذشته تکریم کرد، و
»هیئت کبار علما و )جلنة الدائمة لإلفتاء(گروه دائمی فتوا«را تاسیس نمود.
و از طریق امواج رادیوییبرنامهای به عنوان »نور عىلالدرب«)چراغی بر سر راه( را
به گوش شنوندگان رساند، که در این برنامه سوالهای شنوندگان را از سراسر دنیا
دریافت میکند و علمای بزرگ که متخصص هستند به آن پاسخ میدهد، در تمامی
مناطق سعودی نمایندهگی از هیئت فتوا را افتتاح نمود و چندین مراکز اسالمی را در
سراسر دنیا بازگشایی نمود که بوسیله این مراکز پاسخ شرعی را به مردم هر منطقهای
میرسانند، حکم خداوند را به مردم میرسانند، و به مردم کمک میکنند تا به نحو
احسن و به بهترین شکل عبادات را انجام دهند، و در داخل خود کشور سعودی علما
هنوز این رسالت پاسخ دادن به سوالهای شرعی را بر عهده دارند، و در میان سوالهای
شرعی که پرسیده میشود جزء زیادی از آن در مورد حج و عمره و زیارت هست که
توسط حاجیان و عمره گزاران از کشورها و مذهبهای مختلف پرسیده میشود، بر
همین مبنا، قسم توجیهوارشادریاستعمومیحرمنبویتصمیم گرفته اینسوالها که
همیشه تکرارمیشودو همه حاجیان و عمرهگزاران چه زن و چه مرد، سالم و بیمار، باید
جوابهای آن را بدانند را جمع آوری کند چون اینسوالها در تمامی موسمهای حج و
عمره در هر روز و هر ساعت پرسیدهمیشود، و علمای محقق و گروه دائمی فتوا به آن
پاسخ دادهاند، این سوالها را در این کتاب جمعآوری نموده و به شما تقدیم میکنیم،
محتویات این کتاب به اینصورت است.
پیشگفتار و پنج فصل:
اما در پیشگفتار: در مورد فضایل حج و عمره و روش آن صحبت میشود.

مقدمه 9
فصل اول: سوالهای در مورد احرام و میقاتها میباشد
فصل دوم: سوالهای مربوط به حج و عمره.
فصل سوم: درمورد سوالهای خاص زنان
فصل چهارم: سوالهای مربوط به نماز و روزه.
فصل پنجم: زیارت شهر مدینه و آداب آن.
ریاست عمومی امور مسجد الحرام و مسجد النبوی این کتاب را در اختیار تمامی
زائرین بیت الله الحرام و مسجد رسول الله جقرارمیدهد، از همهحجاج وعمرهگزار
و زائرین در خواست میکند که امور عبادی خود را خوب یاد بگیرند و بفهمند تا اینکه
با حج و عمرهای مقبول و پذیرفته شده به کشورهای خود بازگردند.

واجب بودن یک بار حج در طول عمر انسان از طریق قرآن و احادیث پیامبر و
اجماع مسلمین به اثبات رسیده است. و به اجماع، یکی از ستونهای پنجگانه اسالم
حج میباشد.
اما در قرآن این آیه بر واجب بودن حج داللت میکند: ﴿
ِّ لَع ََ
ل

عمران: 13.]
یعنی »حجاینخانهبرایاللهبرکسیکهتواناییرفتنبهآنجارادارد،واجباست.
و هرکس انکار ورزد، بداند که الله از جهانیان بینیاز است«.
اما دلیل واجب بودن حجکه از زبان رسول الله که در حدیث ذکر شده زیادمیباشد
به عنوان نمونه حدیثی را که امام مسلم در کتاب صحیح خود از ابوهریره روایت
َ کرده را میآوریم: ا

30 پاسخ به سواالت زائران حرمین
ْ

)1(
. »رسول الله ج برای ما موعظه کرد فرمود: »ای مردم، خداوند بر
شما حج را فرض قرار داده است پس حج را انجام دهید« شخصی پرسید: یا رسول الله
ج آیا هر سال حج انجام دهیم؟ رسول الله جواب نداد و آن مرد سه بار سوال خود را
تکرارنمود، بعد ازآن رسول الله ج فرمود: »اگرمیگفتم بلهفرضمیشد و شما توان
هر سال انجام دادن آن را نداشتید و فرمود: در حکمی که بر شما قرار ندادهام مرا رها
کنید، چون چیزی که باعث شد ملتهای قبل از شما هالک شوند سوالهای زیادی
آنها و مخالفت با پیامبرانشان بود، وقتی که شما را به کاری امر کردم تا جای توان آن را
انجام دهید واگر شما را از انجام کاری منع کردم، از آن دوری کنید«.
اما در مورد فضیلت حج و تشویق بر انجام آن نیز احادیث فراوانی آمده از جمله
حدیثی که ابوهریره روایت کرده است:
َ
)2(
»از رسول الله ج سوال شد کدام یک از
اعمال بیشتر از همه فضیلت دارد؟ رسول الله فرمود: ایمان به خدا و رسولش، پرسیده
شد بعد از آن؟ فرمود: جهاد در راه خدا، پرسیده شد بعد از آن؟ فرمود: حج مقبول«.

1 -بخاری آن را در »االعتصام« -در باب اقتداء به سنتهای رسول الله، ص989 ،مسلم در
»الفضائل - باب توقیر النبی، ص969 ،بخاری آورده: دعونی، و مسند احمد: ص308-ج9.
2 -به روایت بخاري 9 / 34 در کتاب اإلیمان، باب کسی گفت: »إن اإليامن هو العمل«، و در کتاب
الحج، باب فضل الحج المبرور، ومسلم حدیث شماره )84 )در کتاب اإلیمان، باب بیان کون
اإلیمان بالله تعالی أفضل األعمال، و الترمذي حدیث شماره )9638 )در فضائل الجهاد، باب ما
جاء في أي األعمال أفضل، و النسائي 3 / 994 در الحج، باب فضل الحج.

فصل اول: احرام و مواقیت 33
ْ ابوهریره حدیث یگری را روایت کرده است که: »
(
.

»ابوهریره میگوید: شنیدم رسول الله ج میفرماید: کسی که حج انجام دهد و
درحج آمیزش جنسی و گناه انجام ندهد از گناهان پاکمیشودمانند روزی که از مادر
متولد شده است« ابوهریره در حدیثی دیگر روایت کرده:
َ

. » رسول الله ج فرمود: انجام یک عمره بعد از عمره دیگر کفاره گناهانی
است که در بین آن دو عمره رخ داده، و حج مقبول پاداش آن بهشت است«.
تُ عایشهلروایت کرده است:
ْ
(
. »گفتم ای رسول الله، ما جهاد را پر
فضیلت ترین عمل میدانیم، آیا ما جهاد نکنیم؟ رسول الله فرمود: اما پرفضیلت ترین
َ جهاد حج مقبول است« و در جایی دیگر از عایشهلروایت شده که فرمود:

1 -به روایت بخاری4 / 336 در کتاب الحج، باب وجوب العمرة وفضلها، و مسلم شماره )9431 )

 سوال‌های شرعی که در مورد حج و عمره و زیارت توسط حاجیان و عمره گزاران در برنامه‌ای رادیویی «الكتب على الدرب» = چراغی بر فراز راه رادیو عربستان سعودی، پرسیده‌اند، و علمای محقق و گروه دائمی فتوای عربستان به آن پاسخ داده‌اند، این سوالات و پاسخ‌های آنها در این کتاب جمع‌آوری گردیده است. محتویات این کتاب به اینصورت است: پیشگفتار و پنج فصل: اما در پیشگفتار: در مورد فضایل حج و عمره و روش آن صحبت می‌شو فصل اول: سوال‌های در مورد احرام و میقات‌ها می‌باش فصل دوم: سوال‌های مربوط به حج و عمره. فصل سوم: در مورد سوال‌های خاص زنان. فصل چهارم: سوال‌های مربوط به نماز و روزه. فصل پنجم: زیارت شهر مدینه و آداب آن.